Άρθρο την
Μαρίνας Δουλάμη
Επίτιμου Προξένου της Γαλλίας στην Αλεξανδρούπολη
H
Οικονομία, η Πολιτική και η Διπλωματία μπροστά στην πρόκληση της
Κλιματικής Αλλαγής
Οι συγκεντρώσεις των αερίων του θερμοκηπίου φτάνουν σε επίπεδα τα οποία
κάνουν δύσκολη την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η συντριπτική
ομολογία των επιστημόνων είναι ότι η απειλή από την κλιματική αλλαγή
είναι σοβαρή και άμεση. Το κλιματικό σύστημα της γης αλλάζει ραγδαία και
επηρεάζει όλες τις μορφές της φυσικής ζωής.
Εκτός των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής που προκλήθηκε τα τελευταία
150 χρόνια, ο πλανήτης έχει επιβαρυνθεί από την αυξανόμενη ζήτηση για
τροφή , νερό, ξύλο, ίνες και καύσιμα. Η καταστροφή που έχει υποστεί
μέχρι σήμερα το οικοσύστημα είχε σαν αποτέλεσμα την αμετάκλητη
καταστροφή της ποικιλομορφίας της ζωής πάνω στην γη.
Ο πληθυσμός της γης το 1974 ήταν περίπου στα 4 δισεκατομμύρια, το 1986
ήταν 5 δισεκατομμύρια το 1996 έφτασε στα 6 δισεκατομμύρια και οι
προβλέψεις των Ενωμένων Εθνών είναι ότι το 2029 θα αγγίξουν τα 7
δισεκατομμύρια. Έτσι η πληθυσμιακή έκρηξη και οι μεγαλύτερες ανάγκες σε
τροφή και ενέργεια θα αυξηθούν και οι κίνδυνοι του περιβάλλοντος θα
μεγαλώσουν. Έχει υπολογιστεί ότι μέχρι το 2025 οι ανάγκες της
ανθρωπότητας για νερό θα επταπλασιασθούν.
Το 2007 το Intergovernmental Panel on Climate Change στο 4th Assessment
Report αναφέρει ότι η ανώτερη ασφαλής αύξηση της θερμοκρασίας της γης
είναι οι 2 βαθμοί Κελσίου. Η αύξηση της θερμοκρασίας της γης όμως δεν θα
είναι ίδια παντού. Αν ο μέσος όρος είναι οι δύο βαθμοί κάποια νησιά
κινδυνεύουν να χαθούν και με αύξηση 1,5 βαθμών Κελσίου. Δίκαιη η αγωνία
του προέδρου των Μαλδίβων Mohamed Nasheed για το κλίμα μια και η χώρα
του βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο.
Παρ' όλα αυτά δεν υπάρχει καμιά ένδειξη για μείωση των εκπομπών
καυσαερίων. Υπάρχει δε μια ελαφριά τάση ανόδου τα τελευταία χρόνια και
στις ανεπτυγμένες και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Αυτό σημαίνει ότι η
πολιτική όλων των κυβερνήσεων στην πραγματικότητα επικροτεί την
οικονομική ανάπτυξη εγκαταλείποντας στην ατμόσφαιρα μεγάλες ποσότητες
διοξειδίου του άνθρακα.
Η απειλή της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει να αρχίσει από την αλλαγή του
τρόπου ζωής μας με την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Το ισχυρά
επανα-τροφοδοτούμενο σύστημα κατανάλωση
- ενέργεια από ορυκτά καύσιμα θα
πρέπει να σταματήσει να καταστρέφει την φυσική ισορροπία της γης.
Η εξάντληση των πρώτων υλών και η κορύφωση της παγκόσμιας παραγωγής
πετρελαίου έρχεται όλο και πιο κοντά ενώ υπάρχει πολύ μικρή προετοιμασία
για να προληφθεί μια ενεργειακή κρίση. Η εξάρτηση της παγκόσμιας
παραγωγής των τροφίμων από το πετρέλαιο θα δημιουργήσει ένα ντόμινο
προβλημάτων με βασικότερο την επιδείνωση των προβλημάτων διατροφής του
τρίτου κόσμου. Ήδη με την προηγούμενη οικονομική κρίση οι αναφορές του
ΟΗΕ λένε ότι οι αυξήσεις των τιμών των τροφίμων οφείλονταν στις αυξήσεις
των τιμών των καυσίμων, τα κλιματικά φαινόμενα και τις φήμες και οι
οποίες προσέθεσαν 75 εκατομμύρια ανθρώπους στον αριθμό των πεινασμένων,
ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό τους στο 1 δισεκατομμύριο . Τον Απρίλιο
του 2008, 37 χώρες αντιμετώπισαν διατροφική κρίση σε συνάρτηση με
κλιματικά και οικονομικά προβλήματα, και ταραχές. Στην Αϊτή, την Αίγυπτο,
την Ινδία και την Burkina Faso δημιουργήθηκαν ταραχές στους δρόμους.
Ανισότητες μεταξύ των χωρών, όπως επίσης και μέσα στις χώρες γίνονται
όλο και μεγαλύτερες. Ο μέσος όρος κατανάλωσης ανά άτομο στις φτωχές
χώρες πολύ λίγο έχει αλλάξει για πολλές δεκαετίες. Στις πλούσιες, η
υπερκατανάλωση αγαθών και ο τρόπος ζωής είναι αυτός που επιβαρύνει
υπέρμετρα το περιβάλλον. Έχει υπολογιστεί ότι ένα άτομο στις Η.Π.Α. σε
28 ώρες είναι ήδη υπεύθυνο για την παραγωγή εκπομπών καυσαερίου, τόσων
όσων θα χρειαστεί να παράγει για ένα χρόνο ένα άτομο στην Τανζανία. Στο
Ενωμένο Βασίλειο, την ίδια ποσότητα θα το παρήγαγε σε 4 ημέρες και επτά
ώρες.
Βασικό επιχείρημα των αναπτυσσόμενων χωρών είναι ότι οι ανεπτυγμένες
χώρες δημιούργησαν το πρόβλημα και εμείς δεν θα σταματήσουμε τις
εκπομπές μέχρι να φτάσουμε στο επίπεδο των ανεπτυγμένων. Το συμπέρασμα
είναι ότι το μοντέλο κατανάλωσης και οικονομικής ανάπτυξης -ανάπτυξη
χωρίς να υπολογίζουμε το περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος - είναι
αυτό που προκαλεί το πρόβλημα.
Τα προβλήματα που θα δημιουργηθούν από την κλιματική αλλαγής δεν θα
έχουν επιπτώσεις μόνο στις φτωχές χώρες. Ήδη το περιβάλλον μας
προειδοποιεί. Το 2008 ήταν η πιο καταστροφική χρονιά από φυσικές
καταστροφές σύμφωνα με την ασφαλιστική εταιρεία Munich Re Group. Οι
επιπτώσεις στις υποδομές των χωρών θα είναι τεράστιες και για να
αντιληφθείτε το οικονομικό μέγεθος σας αναφέρω ότι οι πλημμύρες του 2007
στην Μεγάλη Βρετανία προξένησαν ζημιές αξίας 3 δισεκατομμυρίων Στερλινών
σύμφωνα με την ένωση των ασφαλιστικών εταιρειών της χώρας χωρίς να
περιλαμβάνονται σ' αυτό οι επιπλέον ζημιές στο σύστημα μεταφοράς
ηλεκτρισμού και το χτύπημα που δέχθηκαν οι επιχειρήσεις.
Δεν θα είναι ασφαλείς, όμως ούτε οι μεγάλες πόλεις των ανεπτυγμένων
χωρών. Το επιστημονικό πρόγραμμα 'Θερμόπολις' ουσιαστικά επιβεβαιώνει
ότι οι περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις έχουν μετατραπεί σε θερμικές
νησίδες. Η θερμοκρασία στην Αθήνα φτάνει και τους 12ο Κελσίου διαφορά σε
σχέση με τις περι-αστικές περιοχές. Το καλοκαίρι και ενώ ο αέρας είχε
θερμοκρασία 30ο Κελσίου, η άσφαλτος στην Πατησίων είχε 66ο Κελσίου και η
λίμνη του Μαραθώνα είχε 26ο Κελσίου. Αυτό δείχνει καθαρά ότι ο τρόπος
δόμησης των πόλεων είναι λάθος. Τα οικοδομικά υλικά απορροφούν την
ηλιακή ακτινοβολία και στη συνέχεια την επαναφέρουν στην ατμόσφαιρα και
σε συνδυασμό με τη μόλυνση του περιβάλλοντος και την υγρασία, η ζωή στις
πόλεις είναι επικίνδυνη για τους κατοίκους. Είναι έτοιμη η Αθήνα να
αντέξει τρεις καύσωνες το χρόνο των 50ο Κελσίου; Είναι έτοιμη η Μαδρίτη;
Με ποιο κόστος; Πριν μερικά χρόνια με μόλις 36ο Κελσίου στο Παρίσι
πέθαναν 14000 ηλικιωμένοι.
Σήμερα οι μεγαλουπόλεις συνεχίζουν να μεγαλώνουν μια και δέχονται μεγάλο
αριθμό μεταναστών. Η Νότιες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αντιμετωπίζουν
έντονα το πρόβλημα της λαθρομετανάστευσης. Από τον Ο.Η.Ε. υπολογίστηκε
ότι 200 εκατομμύρια άνθρωποι θα φύγουν από τις εστίες τους λόγω των
επιπτώσεων των κλιματικών αλλαγών. Οι καταστροφές στις φτωχές χώρες θα
φέρουν περισσότερους μετανάστες στις ανεπτυγμένες χώρες και θα
επιβαρύνουν τη ζωή στις πόλεις.
Όσο θα αυξάνεται η θερμοκρασία τόσο τα προβλήματα θα γίνονται εντονότερα.
Η κλιματική αλλαγή είναι θηλιά που θα σφίγγει εντονότερα στο λαιμό της
ανθρωπότητας.
Και είναι το πρώτο μεγάλο πρόβλημα που θα πρέπει να αντιμετωπίσει η
παγκόσμια κοινότητα από κοινού. Συμφωνίες όπως αυτή του Κιότο ή της
Κοπεγχάγης θα είναι αδύνατο να λύσουν το πρόβλημα. Απλά αυτές αν ποτέ
εφαρμοστούν, θα καθυστερήσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
'Ήδη οι στόχοι που τίθενται στις διάφορες παγκόσμιες διασκέψεις,
ξεπερνιούνται την επόμενη μέρα. Αρκετοί ανεξάρτητοι οργανισμοί
προειδοποιούν ότι ο χρόνος που μένει, για να μην φτάσουμε στο σημείο που
η κατάσταση θα είναι μη αναστρέψιμη, είναι πολύ λίγος. Τα όρια που έχει
θέσει ο IPPC είναι τα 400 ppm ισότιμου του CO,2 ενώ οι τελευταίες
μετρήσεις δίνουν συγκέντρωση 387 ppm CO2e.
Ο Lester R. Brown του Earth Policy Institute (USA) αναφέρει ότι για να
υπάρξει αποτέλεσμα θα πρέπει να μειωθούν κατά 80% οι εκπομπές καυσαερίων
μέχρι το 2020. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει να γίνουν μεγάλες αλλαγές
στον τρόπο ζωής των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο και κυρίως στις
ανεπτυγμένες χώρες.
Φυσικά οι αποφάσεις θα πρέπει να ληφθούν από τις πολιτικές ηγεσίες των
κρατών, όμως θα πρέπει να είναι τόσο μεγάλες και απαραίτητα θα πρέπει να
γίνουν αποδεκτές από τους λαούς. Και αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να
φτάσει το πρόβλημα στον πολίτη.
Ήδη ανεξάρτητοι οργανισμοί έχουν ζητήσει την φορολόγηση των εκπομπών των
αερίων του θερμοκηπίου. Θα απαιτηθούν νομοθετικές ρυθμίσεις που θα
πρέπει να αποθαρρύνουν τις εκπομπές καυσαερίων και να ενθαρρύνουν τη
χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Το δυσκολότερο πρόβλημα για την αλλαγή της χρήσης των ορυκτών καυσίμων
με ανανεώσιμες είναι στην παραγωγή τροφίμων. Η μαζική γεωργία είναι
εξαρτημένη από το πετρέλαιο. Ίσως, οι λίγες εκπομπές καυσαερίων που θα
πρέπει να απομείνουν είναι για την παραγωγή τροφίμων.
Εκεί όμως που θα πρέπει να μειωθούν δραστικά είναι στα κτίρια. Η
κατασκευή και η λειτουργία των κτιρίων καταναλώνει το 40% της παγκόσμιας
ενέργειας και είναι υπεύθυνα για το 28% της παγκόσμιας μόλυνσης. Η
μεγάλη αστικοποίηση - ήδη το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού κατοικεί σε
μεγάλα αστικά κέντρα - ενώ μειώνει το κόστος μετακίνησης ανά κάτοικο,
δημιουργεί ασφυκτικές συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων. Θα πρέπει να
παραδεχθούμε ότι οι τρόποι δόμησης και η ανάπτυξη των πόλεων ήταν λάθος.
Όλες οι πόλεις θα πρέπει να ξανασχεδιαστούν για να είναι βιώσιμες. Θα
πρέπει να ληφθούν αποφάσεις για τα κτίρια καθώς και την παραγωγή
ενέργειας που θα εξυπηρετεί τα κτίρια. Στην σωστή κατεύθυνση είναι η
νομοθεσία που πρόκειται να υιοθετήσει η Γαλλία για τα κτίρια, με την
οποία κανένα κτίριο δεν θα μπορεί να χτιστεί με κατανάλωση ενέργειας
περισσότερο από το 50 kw/Τ.Μ. ή την απόφαση της κυβέρνησης της
Καλιφόρνια με την οποία οι κατοικίες θα είναι υποχρεωμένες να παράγουν
με ΑΠΕ όλη την ενέργεια που καταναλώνουν σε ετήσια βάση. Φυσικά
μεμονωμένες ενέργειες δεν θα φέρουν αποτέλεσμα. Η παγκόσμια ισορροπία
εκπομπών είναι μια πολύ μεγάλη διαπραγμάτευση. Η αλληλοκατανόηση μεταξύ
των λαών και τα προβλήματα που θα προκύψουν από την μη τήρηση των
συμφωνηθέντων είναι μια μεγάλη πρόκληση για την διεθνή διπλωματία.
Η κλιματική αλλαγή όμως είναι η καταιγίδα που συσσωρεύεται για την δικιά
μας γενιά. Και οι επιπτώσεις -αν αποτύχουμε να αντιδράσουμε- θα είναι
τρομερές. Η συνειδητοποίηση της κατάστασης και η προώθηση άμεσων μέτρων
είναι η μόνη επιλογή. Είναι εντελώς μη ρεαλιστικό να πιστεύουμε ότι
μπορούμε να αλλάξουμε πολλά πράγματα ατομικά, ή οργανωμένοι σε μικρές
οικολογικές ομάδες. Οι αποφάσεις θα πρέπει να βασίζονται σε παγκόσμιες
συμφωνίες. Πολλοί πιστεύουν ότι για τις εκπομπές ευθύνονται χώρες όπως η
Κίνα, η Ινδία ή η Βραζιλία οι οποίες αναπτύσσονται με γρήγορους ρυθμούς.
Είναι αυταπάτη όμως να πιστεύουμε ότι θα αλλάξουν θεμελιωδώς άποψη πριν
οδηγηθούν σ΄ αυτό οι αναπτυγμένες χώρες.
Τέλος,θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε, ότι αν δεν μπορέσουμε να σώσουμε
τις Μαλδίβες, δεν θα μπορέσουμε να σώσουμε ούτε το Λονδίνο, ούτε το
Χονγκ Κονγκ, ούτε την Νέα Υόρκη.
